Arbitorium

1. GİRİŞ

Online alışveriş ve eşler arasında yapılan anlaşmalı ticaretler günümüzde öncü hale geldi. Online ve birbirlerini tanımayan eşlerin ürünlerini, dijital varlıklarını ,hizmetlerini pazarlamaları ve ödeme almaları, satıcının ise malını, hizmetini korumasında zayıflıklar bulunuyor. Arabuluculuk ve savunma hizmetlerinin de pahalı olması ile eşler ticaret yapmaktan çekinirler ve geri döndürülemez olması işlem sayısını ve ticaret hacimlerini sınırlamaktadır. Güvendikleri ekosistemde rastgele seçilen arabulucuların ticaretlerini incelemesi ve karar vermeleri başarılı ve güvenli ticaret yapmalarına olanak tanır. Temelde olan alıcının parasını, satıcının ürün/hizmetini güvenle sunabileceği bir yapıyı oluşturmaktır. Geri döndürülmesi yalnız arabulucuların onayı ile mümkün olan bir sistem arabulucuların en az iki en fazla üç arabulucunun oy vermeleri ve kimi haklı gördükleri ile mümkün olacak dürüst arabulucuların bulunduğu kadarıyla sistem güvenilir kılınacaktır. q

Arabuluculuk 4. bölümde detaylandırılacaktır.

2. İŞLEMLER

Eşler arasında yapılan kontratlar eşler arasında ticaretin temelini oluşturur ve bundan sonra arabulucuların ihtilaflarda referans bilecekleri dijital varlık oluşur ödeme aracının el değiştirmesi sırasında alıcın rehin vereceği satıcın ise kendisini koruyabileceği bir yapının temelini oluştururlar. Alıcının ödemesini yapacağı mal veya hizmet için bedelini niyetinin nişanı olarak ödemesini sisteme rehin bırakır satıcı ödemenin yapıldığını görüp işlemi başlatır. Sözleşmede belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmek için işe koyulur zamanında ve eksiksiz tamamlanan işler alıcı tarafından onaylandıktan sonra rehin kurtulur ve ödemesini alır. Alıcının ürünü ayıplı veya eksik alması gibi durumlarda ödemenin alıcıya geri dönmesi, eğer satıcının itirazı varsa ancak arabulucuların onayları ile mümkün olacaktır. Satış veya hizmeti sağlayanın korunması kendini ifade edebilmesi, şeffaflığı ve iknası kadardır.

3. HAVUZ

Önerdiğimiz çözüm alıcının sözleşmeyi tamamlaması ve ödemeyi rehin bırakması ile başlıyor. Sözleşmede yer alan hizmetin tanımı, dijital varlığın özellikleri, fiziksel ürünün tedarikini sağlayacak satıcının da; bu noktaya kadar sözleşme metinlerinde mutabıksa ve alıcının havuza rehin bıraktığı ödemeyi gördüyse ticarete başlamasına olanak tanır. Arabulucular için sonradan çıkacak ihtilafı çözümleyene dek rehin havuzda tutulur. 

4. SÖZLEŞME

Burada içermesi ve yerine getirilmesi istenen işin tanımını kapsamlı anlatan sözleşme metinleri yer almalıdır. Alıcı yaptıracağı veya alacağı varlığın tüm bileşenlerini dile getirdiğinden emin olmalı. Hedefe gidecek sonuç getirecek arabulucuları ikna etmesine olanak tanıyan maddeleri tanımlamalı. Olası tüm ucu açıklıklar kestirilmeli suistimal edilmeye müsait varyantlar düşünülmeli ve önlemleri alınmalı. Belirli zamanda tamamlanması gereken hizmet için zaman tanımlamalı. 

5. ARABULUCULUK

Eşten eşe ihtilaflı ticaretlerde her zaman 3. kişiye ihtiyaç vardır. Alıcı ve satıcı dışında sistemi kullanan her kullanıcı ihtilaflı bir ticareti incelemesi, karar vermesi ve onaylaması için davet edilebilir. İncelemeyi kabulünden sonra haklı bulduğu taraf için oyunu kullanır. Görüşü eşlere ve bir sonra gelecek ve inceleme yapacak arabulucu içinde gizlidir. Alıcıyı “1” satıcıyı “1” arabulucunun haklı bulması durumunda üçüncü arabulucu müdahil edilir ve verdiği karar nihai kabul edilir itiraz edilemez döndürülemezdir. Arabulucuların verdiği her oy arabuluculuk hizmetinin kalitesini etkiler. “2” oy’a karşılık verilen “1” oyun sahibinin arabuluculuk kalitesi düşer.

6. TEŞVİK

Sistemin her kullanıcısı aynı zamanda arabulucudur ve kabul ettikleri ihtilaflı ticaretlerin çözümlenmesinde yardımcı olmak için sistemde bulunurlar ve çözümledikleri her ihtilaf için teşvik ödemesi alırlar.

7. KURULUŞUN ÖZETİ ve DAO’NIN GÜNCELLENMESİ

Kuruluşun ve işleyişin özeti taslağı aşağıdaki gibidir. En basit tasarımla meydana gelen yazılım geliştirilmesi üyelerin üçte ikisi bir değişiklik üzerinde hemfikir olursa, değişilecek /güncellenecek kısım kendini güncelleyen bir kod parçası olacaktır. Ana kod teorik olarak tamamen aynı anda tamamı güncellenemez olsa da ayrıca çıkarılan güncellemeler oy çokluğu ile değişiklik yapılır veya yapılmaz kılınacaktır. Yerleşik oylama yeteneği sisteme entegredir ve hatta delege demokrasiyi sağlayabilir.

8. UYGULAMA ÖRNEĞİ

Mevcut akıllı kontratlarda kurun 2 gün sonra merkez bankası sitesinde Dolar-Euro paritesinin 1,25 ‘den 1,35’ yükseleceği söyleyen A kişisi ve bunun olmayacağını tahmin eden B kişisi iddiaya girdiklerinde içlerinden en az birinin akıllı kontrat yazılımcısı olması gerekir ki bu kontratı sisteme yükleyip işlemlerini tamamlayabilsinler. Bu oldukça zor ve deneyim gerektiren bir yöntem. Geliştirdiğimiz çözüm A ve B kişisinin çözümümüz üzerinde basit metin şeklinde bir konuşma şeklinde sisteme yazılması ve sonucu beklemelerine dayalı. Aşağıdaki şekilde sisteme A kişisi tarafından iletilir ve B muhatabına gönderir. Sözleşmenin  doğru olduğunu teyit eden B kişisi tasdik eder. (14.08.2022 günü Merkez bankası kur USD/EURO kapanış 1,35 olarak gösterilmesi durumunda B kişisi A kişine ödeme yapacaktır.1,35’in altında kalması durumunda A kişisi B kişisine ödeme yapacaktır.